همان‌گونه که تربیت فرزندان از ابعاد مختلف اجتماعی فرهنگی و شناختی حائز اهمیت است. ازآن‌جهت که ساختار شخصیت هر فرد در دوران کودکی شکل می‌گیرد و پس‌ازآن در دوران نوجوانی شخصیت فرد تثبیت می‌شود. تربیت جنسی نیز یکی از مهارت‌هایی است که توجه به آن در دوران کودکی بسیار حائز اهمیت است. تربیت جنسی ابعاد مختلف شخصیت فرد را از دوران کودکی تحت تأثیر قرار می‌دهد.
سن 3 تا 6 سالگی مرحله‌ی آلتی در نظریه مراحل رشد روانی- جنسی فروید مطرح‌شده است و تمرکز لیبیدو (لذت) روی اندام‌های تناسلی است. کودک در این دوره کنجکاوی‌های بسیاری در حیطه اندام تناسلی خود دارد و لذت‌هایی را تجربه می‌کند. این نکته ازاین‌رو حائز اهمیت است که والدین آگاهی‌های لازم را داشته باشند. همچنین از دوران کودکی آموزش‌های لازم در این زمینه را به فرزندان خود به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم دهند.
تربیت جنسی فرزندان به‌صورت ناگهانی شروع نمی‌شود. والدین از دوران کودکی باید تربیت جنسی کودکان خود را آغاز کنند. والدین باید بدانند که چگونه متناسب با سن فرزند خود و با توجه به سطح آگاهی فرزندشان به سؤالات او پاسخ دهند.
آموزش تربیت جنسی کودکان
آموزش تربیت جنسی به دو صورت است: مستقیم و غیرمستقیم
تربیت جنسی مستقیم
- تا قبل از سن 5 سالگی نام درست اندام بدن ازجمله اندام تناسلی را به فرزند خود بگویید.
- توضیح دهید نوزادان از رحم مادر به دنیا میایند.
- لازم است در این سن کودکان مفهوم فضای خصوصی را هنگام تعویض لباس و رفتن به توالت بدانند. به‌ویژه ضروری است کودکان 5 ساله تفاوت خصوصی و سری را بفهمند.
- شرایط را طوری برای فرزندتان فراهم کنید که با شما احساس راحتی داشته باشد. فرزندان باید به‌راحتی با والدین یا فرد بزرگ‌سال قابل‌اعتماد دیگری درباره جنسیت خود صحبت کند.
- کودک را به‌گونه‌ای تربیت کنید که از دختر یا پسر بودن خود رضایت داشته باشد. فرزند باید نسبت به جنسیت خود عزت‌نفس داشته باشد.
تربیت جنسی غیرمستقیم
آلبرت بندورا نظریه‌پرداز روانشناسی می‌گوید یادگیری مشاهده‌ای است؛ بنابراین فرزندان ما به‌صورت غیرمستقیم از طریق مشاهده آموزش‌های لازم را از الگوهای تربیتشان (والدین) میاموزند. به‌عنوان‌مثال والدین برای تعویض لباس به اتاق دیگر بروند، کودک با مشاهده میاموزد که در حضور دیگران لباسش را تعویض نکند. همچنین هنگام بازی کردن یا شوخی کردن با فرزندتان از دست زدن به اعضای خصوصی بدن او یا از بکار بردن اصطلاحات نامتعارف درباره اندام خصوصی فرزندتان خودداری کنید.
حتما بخوانید: روشهای درمانی بیش فعالی کودک
در مواجهه با سؤالات جنسی کودکمان چگونه پاسخ دهیم؟
نحوه برخورد والدین هنگامی‌که کودک درزمینهٔ مسائل جنسی سؤال می‌پرسد بسیار حائز اهمیت است. این مسئله از دو جهت قابل‌بررسی است:
- اول اینکه در صورت پیش آمدن مسئله برای فرزندتان از بازگو کردن و سؤال پرسیدن راجع به آن نترسد
- دوم برای مشورت کردن و پرسیدن سؤالش به شما اعتماد کند و مطمئن باشد که مورد بازخواست قرار نمی‌گیرد.
به‌عنوان‌مثال اگر فرزندتان کار اشتباهی انجام دهد و شما با پرخاش با او برخورد کنید، به دلیل ترس او از گفتن دلیل اشتباهش به شما امتناع می‌کند. فرزند در این موقعیت دروغ خواهد گفت یا پنهان‌کاری می‌کند.
نکته دیگری که باید موردتوجه قرار گیرد این است که والدین و معلمان و … اطلاعات در خصوص تربیت جنسی را به‌صورت گام‌به‌گام در اختیار فرزندان قرار دهند. برای مثال اطلاعاتی که در خصوص تربیت جنسی در اختیار کودکان سه‌ساله قرار داده می‌شود با دختر یا پسر 13 ساله داده می‌شود متفاوت است. از طرفی عدم پاسخ‌دهی و طفره رفتن از پاسخ به سؤالات فرزندان در حوزه مسائل جنسی و بلوغ باعث می‌شود که برای دسترسی به این اطلاعات به منابع غیر معتبر و همسالان و دوستانش مراجعه کند. درصورتی‌که والدین از سطح آگاهی فرزندشان در سن موردنظر مطلع نباشند ممکن است اطلاعاتی فراتر از سطح آگاهی فرزند داده شود که با این کار به کنجکاوی او دامن زده می‌شود.
تربیت جنسی در زمان بلوغ چگونه است؟
روانشناسان معتقد هستند تربیت جنسی از بدو تولد آغاز می‌شود. در زمان بلوغ که اوج شکوفایی و رشد غریزه جنسی است، ضرورت تربیت جنسی و آگاهی بخشی فرزندان بیشتر احساس می‌شود.
برخلاف تصور عموم، صاحب‌نظران تربیتی معتقدند مسئله بلوغ را نباید مسکوت گذاشت و یا از کنار آن به‌راحتی گذشت. نباید نوجوان را در این زمینه به حال خود رها کرد. بلکه آن‌ها را باید در جریان تحول بلوغ جسمی، جنسی و روحی این دوره قرارداد.
اگر والدین و مربیان آگاهی‌های لازم را در جهت بلوغ فرزندشان در اختیار آن‌ها نگذارند باعث تهدید و آسیب به نوجوان می‌شود. به‌عنوان‌مثال به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:
- استفاده از کانال‌های اطلاعاتی آلوده که براثر عدم آگاهی برای ارضا شدن حس کنجکاوی جنسی است.
- احساس گناه و خجالت از مشاهده نشانه‌های طبیعی بلوغ (پریود، دورگه شدن صدای پسرها، خروج مایع منی و…) که به انزوا، درون‌گرایی و خود ارضایی می‌انجامد.
حتما بخوانید: انواع و علائم بیش فعالی کودک
بهترین گزینه برای اطلاع‌رسانی چه کسی است؟
بهتر است در هنگام بلوغ فرزندتان افراد زیر را به‌عنوان پل ارتباطی میان شما و فرزندتان قرار دهید. فرزندان شما با این افراد تا به‌صورت راحت و دوستانه مسائل بلوغ و تربیت جنسی را بیان می‌کند:
- افرادی را که مورد تائید و اعتماد شما هستند
- سطح اطلاعات مناسبی دارند
- نزد فرزندتان اعتباردارند
تربیت جنسی مقوله فرهنگی میباشد و با توجه به نوع فرهنگ‌های مختلف نحوه پاسخگویی و آشنایی کودک و نوجوان با مسائل جنسی متفاوت است. در فرهنگ جامعه ما نوجوانان اطلاعات خود را در خصوص بلوغ و مسائل جنسی از طریق منابع غیر والدین نظیر اینترنت و دوستان کسب می‌کنند. متأسفانه منابع رسمی برای اطلاع‌رسانی در این خصوص وجود ندارد.
اگر فرض را بر این بگذاریم که نوجوانی در مورد این مسائل از والدین خود پرسش‌هایی را می‌پرسد نباید به انکار سؤالات او پرداخت و سؤال او را مورد شوخی و تمسخر قرارداد.
به‌عنوان‌مثال اگر دخترخانمی راجع به دوره پریود سؤال پرسید نباید مادر دوره پریود را انکار کند یا ذهن فرزند خود را به سمت دیگری ببرد. مادر نباید فرزند خود را مورد بازخواست قرار دهد این اطلاعات را از کجا آوردی و … رفتارهایی شبیه این موجب احساس خطر می‌شود و در مسائل مشابه دیگری اعتمادی از سوی فرزند شما نخواهد بود.
برخی از والدین ترجیح می‌دهند تمام مسائل را در زمان ازدواج فرزندشان مطرح کنند؛ اما باید بدانند اگر با برنامه‌ریزی درست و بلندمدت آگاهی‌های لازم را در خصوص بلوغ و مسائل جنسی در اختیار فرزندان خود قرار دهند. والدین باید به‌تناسب سنشان اطلاع‌رسانی کنند تا از بروز بسیاری از مشکلات رفتاری و اختلالات جنسی در فرزندشان جلوگیری کنند.
